Tuesday
ဓါတု လက္နက္စက္ရံုမႈခင္း အေပၚ ဥပေဒေၾကာင္း
သံုးသပ္ခ်က္
By ေအာင္ထူး
မေကြးတိုင္း ေပါက္ၿမ့ိဳနယ္တြင္ စစ္အစိုးရတည္ေထာင္ထားေသာ လက္နက္စက္ရံုသတင္းကို ယူနီတီ ဂ်ာနယ္တြင္
ေဖၚျပခဲ့သျဖင့္ သတင္းေထာက္ကိုလူေမာ္နိုင္အား ဖမ္းဆီးၿပီး တရား၀င္လွ်ိဳ ့၀ွက္ခ်က္ဥပေဒအရ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၁)
ရက္ေန႔က အေရးလိုက္သည့္အျပင္ အမႈေဆာင္အရာရွိခ်ဳပ္ ဦးတင့္ဆန္းနွင့္ အျခားသတင္းေထာက္သံုးဦး တို႔အား
ဆက္လက္ဖမ္းဆီးထားသည့္ မႈခင္းနွင့္စပ္လွ်ဥ္း၍[1] ဥပေဒေၾကာင္းအေျခခံမွလည္းေကာင္း၊ လူတဦးခ်င္းစီ၏
အေျခခံအခြင့္အေရးျဖစ္သည့္ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္႐ႈေထာင့္ႏွင့္ တိုင္းျပည္၏အက်ိဳးျဖစ္သည့္ တရား၀င္လံုျခံဳ
မႈ႐ႈေထာင့္တို႔မွလည္းေကာင္း ခ်ဉ္းကပ္သံုးသပ္ပါမည္။
ထိုကဲ့သို ့သတင္းစာဆရာမ်ားအား အေရးယူလိုက္ျခင္းမွာ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို ဆံုရွံဳးေစသျဖင့္ ဒီမိုကေရ
စီကို ထိခိုက္ေစသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အဆိုပါသတင္းစာဆရာမ်ားသည္ တိုင္းျပည္၏ လွ်ိဳ ့၀ွက္ခ်က္ကို ေဖၚ
ထုတ္လိုက္သျဖင့္ တည္ဆဲဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖါက္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္ ဟူ၍လည္းေကာင္း အလြယ္တကူ နိဂံုးမခ်ဳပ္
သင့္ပါ။ ပထမတခုသည္ လူတဦးခ်င္းစီ၏အခြင့္အေရးကို အဓိက ထားသည္။ ဒုတိယတခုသည္ လူ႔အဖြဲ ့အစည္း
တရပ္လံုး၏ အက်ိဳးစီးပြားကို အဓိကထားသည္။ ဤနွစ္ခုကို မွန္ကန္စြာ ေပါင္းစပ္နိဂံုးခ်ဳပ္ အေျဖရွာရန္ လိုအပ္
လာသည္။
လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္သည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ လြတ္ လပ္စြာထုတ္
ေဖၚခြင့္သည္ အကန္႔အသတ္မဲ့မဟုတ္ပါ။ အကန္႔အသတ္နွင့္ က်င့္သံုးရသည္။ တခ်ိန္တည္း၌ ကန္႔သတ္မႈနည္းနုိင္
သမွ် နည္းေအာင္ ၾကိဳးစားရသည္။[2] ကန္႔သတ္မႈ နည္းေလေလ၊ လြတ္လပ္မႈ ပိုရေလေလျဖစ္သည္။ ရွိသင့္ေသာ
အကန္႔အသတ္ေအာက္တြင္ ယူနီတီဂ်ာနယ္မွသတင္းစာဆရာမ်ားအား အေရးယူလိုက္ျခင္း ျဖစ္သလား၊သို႔မဟုတ္
က်ယ္ျပန္႔ၿပီး ဒီမိုကေရစီ၏ အနွစ္သာရကို ထိပါးေစနုိင္သည့္ အကန္႔သတ္ေအာက္တြင္ အေရးယူခံရ သလား၊ ဟူ
သည္ကို ဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္လာသည္။
ဥေရာပတိုက္၏ အဆင္းရဲဆံုးနိုင္ငံစာရင္း၀င္အျဖစ္မွ ကမာၻ႔အခ်မ္းသာဆံုးနိုင္ငံစာရင္း၀င္အျဖစ္သို႔ နွစ္ေပါင္း ရွစ္
ဆယ္မွ်အတြင္းေျပာင္းလဲသြားခဲ့ေသာ ဆြီဒင္နုိင္ငံတြင္ လြတ္လပ္ထုတ္ေဖၚခြင့္ကို ကိုင္စြဲ၍ဒီမိုကေရစီကိုေဖၚေဆာင္
ေၾကာင္း ေက်ညာက်င့္သံုးသည္။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိမႈကို ဆန္းစစ္ေဖၚထုတ္ေသာ နိုင္ငံတ
ကာအဖြဲ႔အစည္း[3]၏ အကဲျဖတ္ခ်က္အရ ဆြီဒင္နိုင္ငံသည္ ကမာၻေပၚတြင္ လာဘ္စားမႈ အရွင္းလင္းဆံုးနိုင္ငံမ်ား
စာရင္းတြင္ ထိပ္ဆံုးပိုင္းမွ ပါေလ့ရွိျပီး ၂၀၁၃ခုနွစ္တြင္ ဖင္လန္နိုင္ငံနွင့္ပူးတြဲ၍ တတိယေနရာတြင္ ရွိသည္။ လာဘ္စားမႈ အရွင္းလင္းဆံုးနိုင္ငံမ်ားအနက္ ပထမေနရာတြင္ ပူးတြဲရွိေနသူမ်ားမွာ ဒိန္းမတ္ နွင့္ နယူးဇီလန္ တို႔ျဖစ္
သည္။
လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို က်င့္သံုးခြင့္အမ်ားဆံုးရေနေသာ ဆီြဒင္နိုင္ငံမွာပင္ လက္နက္စက္ရံုေပါင္း ေျမာက္
မ်ားစြာရွိသည္။ လက္နက္မ်ား၊ လက္နက္ထုတ္လုပ္ေရး နည္းပညာမ်ားကို အျခားနိုင္ငံမ်ားသို ့ေရာင္းခ်ကာ ၀င္ေငြ
ရွာသည္။ ယင္းတို႔သည္ နိုင္ငံ၏တည္ဆဲဥပေဒအရ[4] ေယဘုယ်အားျဖင့္ လွ်ိဳ႕၀ွက္သတင္း[5] မ်ားျဖစ္သည္။ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္းမ်ားတြင္ ေဖၚျပ ပံုနွိပ္ထုတ္ေ၀ ျဖန္႔ခ်ီ ခြင့္မရွိ။ ဥပေဒအရ အေရးယူ အျပစ္ေပးခံရေပ
မည္။ သူလွ်ိဳလုပ္မႈ[6] သို႔မဟုတ္ သူလ်ွိဳလုပ္ရန္ အားထုတ္မႈသည္ ၾကီးေလးသည့္ ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္ရာေရာက္
သည္။
၂၀၁၂ခုနွစ္မတ္လတြင္ ဆြီဒင္နိုင္ငံမွ လက္နက္ထုတ္လုပ္သည့္ နည္းပညာမ်ားကို အသံုးခ် ကာ ေဆာ္ဒီအာေရးဗီး
ယားနိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ၿပီး လက္နက္စက္ရံုတည္ေပးရန္ ဆြီဒင္အစိုးရ၏ အားထုတ္မႈကို ဆြီဒင္ ေရဒီယိုသတင္း
ေထာက္သံုးဦး[7] က ေဖၚထုတ္ေရးသားခဲ့သည္။ ယင္းမွာ အစိုးရ၏ကာကြယ္ေရးမူ၀ါဒ[8] နွင့္ ဆိုင္ေသာ လွ်ိဳ႕
၀ွက္သတင္းျဖစ္သည္။ သတင္းေထာက္မ်ားမွာ သူလွ်ိဳလုပ္မႈျဖင့္အေရးယူမခံရသည့္ အျပင္ ၂၀၁၃ခုနွစ္ ဧျပီလ တြင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚအေျခခံသည့္ သတင္းပညာဆု[9] ရရွိသြားၾကသည္။[10]
ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္အေပၚ စြဲဆိုထားသည့္ တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒ[11] ပုဒ္မ ၃ (၁) မွာ သူ
လွ်ိဳလုပ္မႈ[12] ျဖစ္သည္။ ပုဒ္မ (၉)သည္ အားထုတ္မႈျဖစ္သည္။ ျဗိတိသွ်အုပ္စိုးသည့္ေခတ္ ၁၉၂၃ခုနွစ္တြင္ ယင္း
ဥပေဒကို အိႏၵိယနွင့္ ျမန္မာ နွစ္နိုင္ငံလံုးတြင္ ျပဌာန္းက်င့္သံုးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔က်င့္သံုးပံုျခင္း အတူတူ လူ႔
အဖြဲ႔အစည္းေနာက္ခံကြာျခားေသာအခါ အိႏၵိယနုိင္ငံက ျမန္မာနိုင္ငံထက္မ်ားစြာသာလြန္ေၾကာင္း ေတြ႔နိုင္သည္။ အိႏၵိယတြင္ ဒီမိုကေရစီကိုတန္ဘိုးထားသည့္အျပင္ လြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရးစနစ္ လြန္စြာအားေကာင္း
သည္။ တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖါက္ေၾကာင္းျဖင့္ အိႏၵိယအစိုးရက သတင္းေထာက္ ဂီလာနီ ဆိုသူ
အား ၂၀၀၂ခုနွစ္ ဇြန္လတြင္ တရားစြဲခဲ့ေသာ္လည္း ခုနွစ္လခန္႔အခ်ဳပ္နွင့္ရင္ဆိုင္ခဲ့ရျပီးေနာက္ အမႈကို ျပန္လည္
ရုပ္သိမ္းေပးလိုက္သည္။[13]
“တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒဟာ အလြန္ေရွးက်လြန္းတယ္။ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ဆိုတာကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ မရွင္း
လင္းဘူး။ ျဗိတိန္မွာ ၁၉၈၉ခုနွစ္မွာ အဲဒီဥပေဒကို ဖ်က္သိ္မ္းခဲ့ျပီး လံုး၀ကြဲျပားတဲ့ဥပေဒကို က်င့္သံုးေနျပီ။ ဒီဥပေဒ
ကို အိႏၵိယမွာ တစစီဖ်က္ပစ္သင့္ေနျပီ” ဟု ဂီလာနီက ေျပာခဲ့သည္။[14] ျမန္မာနိုင္ငံတြင္လည္း အလားတူ သံုး
သပ္ရမည္ မုခ်ျဖစ္သည္။
ျဗိတိန္ုနိုင္ငံတြင္ အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳးစီးပြားေဖၚထုတ္ခြင့္ဥပေဒကို ၁၉၉၈ခုနွစ္တြင္ ျပဌာန္းခဲ့သည္။[15] ၎အရ ဆိုလွ်င္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ပ်က္စီးေစမႈနွင့္ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈ စသည္တို႔နွင့္စပ္လွ်ဉ္း၍ ေဖၚထုတ္ျခင္းအား အကာ
အကြယ္ေပးေၾကာင္း ျပဌာန္းထားသည္။ ယင္းဥပေဒတြင္ ပုဂၢိဳလ္ေရးအကာအကြယ္ေပးမႈမ်ားနွင့္ စပ္လွ်ဉ္း၍ အ
ျငင္းပြားမႈမ်ားရွိခဲ့သျဖင့္ ျပင္ဆင္မႈမ်ားျပဳခဲ့ရေသာ္လည္း ဥပေဒအရ တာ၀န္ရွိမႈကို ခ်ိဳးေဖါက္ျခင္းကဲ့သို႔ေသာ အမ်ား
ျပည္သူအက်ိဳးစီးပြားကို ဦးတည္သည့္ ေဖၚထုတ္မႈကိုမူ ဆက္လက္အတည္ျပဳျပဌာန္းထားသည္။[16]
ျမန္မာနိုင္ငံ၏ တည္ဆဲ တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒ၏ မိခင္ျဖစ္သည့္ ျဗိတိန္ နိုင္ငံတြင္ ယင္းဥပေဒ ထက္မ်ားစြာ
ပိုေကာင္းေသာ 1989 ခုနွစ္ ဥပေဒ[17] ကိုသာမက အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳးစီးပြားေဖၚထုတ္ခြင့္ဥပေဒ ကိုပါ ၁၉၉၈ခု
နွစ္တြင္ ျပဌာန္းခဲ့သည္။ ယင္းကို ၂၀၁၃ ခုနွစ္ နို၀ဘၤာလ ၂၉ရက္ေန႔တြင္ေနာက္ဆံုး ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။
ထို႔အျပင္ ၂၀၀၀ခုနွစ္တြင္ သတင္းလြတ္လပ္မႈဥပေဒကိုပါ ျပဌာန္းခဲ့ျပန္သည္။[18] ယင္းသို႔ျဖင့္ လြတ္လပ္စြာထုတ္
ေဖၚခြင့္သည္ ပို၍အားေကာင္းလာခဲ့သည္။ အိမ္နီးျခင္းျဖစ္သည့္ ထိုင္းနိုင္ငံမွာပင္ ၂၀၁၀ ခုနွစ္ တရား၀င္သတင္း
ဆိုင္ရာ ဥပေဒေပၚေပါက္လာျခင္းျဖင့္ ျပည္သူလူထု၏ သိရွိခြင့္[19] ကို မ်ားစြာပို၍ အားျဖစ္ေစသည္။
ျမန္မာနိုင္ငံတြင္မူ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၉၁နွစ္က ျပဌာန္းခဲ့သည့္ ဥပေဒေဟာင္းၾကီးကို ယေန႔တိုင္ သံုးစြဲေနဆဲ
ျဖစ္သည္။ ျဗိိတိန္နိုင္ငံကဲ့သို႔ အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳးစီးပြားေဖၚထုတ္ခြင့္ဥပေဒသာ ရွိမည္ဆိုပါက ဓါတု လက္နက္
မ်ားထုတ္လုပ္ေနသည္ဟု ယူဆနိုင္သည့္ လက္နက္စက္ရံုအေၾကာင္း ေဖၚထုတ္ေရးသားေသာ ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ
သတင္းေထာက္မ်ားသည္ ဆြီဒင္ေရဒီယိုမွ သတင္းေထာက္မ်ား ဆုရသကဲ့သို႔ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္
သတင္းပညာဆု ရရွိၾကေပမည္။ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရအေနျဖင့္ နိုင္ငံတကာဥပေဒအရတာ၀န္ရွိမႈအေပၚ လိုက္နာ
မႈရွိမရွိ စံုစမ္းစစ္ေဆးေဖၚထုတ္နိုင္ရန္ ၾကိဳးစားေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ယင္းမွာ အဘယ္နည္း။
ဓါတုလက္နက္ ထုတ္လုပ္မႈကို နိုင္ငံတကာ ဥပေဒအရ တားျမစ္ထားသည္။[20] ဤသည္ကို တကမာၻလံုးရွိ နိုင္ငံ
အားလံုးလိုက္နာၾကရသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ယင္းနွင့္စပ္ဆိုင္သည့္သတင္းအား တိုင္းျပည္၏ တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ အ
ေနျဖင့္လည္းေကာင္း၊ တိုင္းျပည္ကာကြယ္ေရးနွင့္သက္ဆိုင္သည့္သတင္း အေနျဖင့္လည္းေကာင္း ဖံုးကြယ္ထား
ခြင့္မရွိပါ။ ယင္းသို႔ျဖစ္ပါက ေနာင္နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာျပီးေနာက္တြင္ ဆီးရီးယားနိုင္ငံတြင္ အာဆတ္အစိုးရ ထုတ္ လုပ္ခဲ့သည့္ ဓါတုလက္နက္စက္ရံုမ်ားအား ကုလသမဂၢက ၾကီးၾကပ္ျပီးဖ်က္ဆီးပစ္ရသည့္ အေနအထားမ်ိဳးကဲ့
သို႔ ေရာက္သြားနိုင္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ၂၀၁၁ခုနွစ္ အထူးရံပံုေငြ ဥပေဒအရ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္သည္ မည္
သည့္ အဖြဲ႔အစည္း၏ စာရင္းစစ္ေဆးမႈမွ် ခံယူစရာမလိုဘဲ တိုင္းျပည္ဘ႑ာေငြမ်ားအား ထင္သလို အသံုးခ်ခြင့္ရ
ေနသည္။ ယင္းေငြမ်ားကို ဓါတုလက္နက္ စက္ရံုအတြက္သံုးေနမည္ဆိုလွ်င္လည္း မည္သူမွ်မသိနိုင္။ လူ႔အဖြဲ႔အ
စည္းေနာက္ခံသည္ အေမွာင္ဖံုးေနဆဲျဖစ္သျဖင့္ အမွန္တရားေဖၚထုတ္ရန္ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ား ရွိေနသည္မွာ သဘာ၀
က်သည္။
ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္မ်ားသည္ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို လူတဦးခ်င္းအေနျဖင့္ ရိုးရိုးက်င့္သံုးေန
ျခင္း မဟုတ္။ Investigative Journalism ဟုေခၚသည့္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္ သတင္းပညာကို အ
သံုးျပဳကာ တိုင္းျပည္လူထု အက်ိဳးစီးပြားကို ေဖၚေဆာင္ရန္ၾကိဳးပမ္းေနၾကျခင္း ျဖစ္ပံုရသည္။ ယင္းသို႔ျဖစ္ပါက ယူ
နီတီဂ်ာနယ္သည္ သတင္းေခတ္တေခတ္ကို စတင္ဦးေဆာင္ေနျခင္းဟု အသိအမွတ္ျပဳရပါမည္။ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ
အေပၚ အေျခခံသည့္သတင္းပညာကို လိုက္စားေသာ နိုင္ငံသားသတင္းသမားမ်ား[21] အေျမာက္အမ်ားေပၚလာ ပါက လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအေျပာင္းအလဲကို ၾကီးမားစြာ အေထာက္အပံ့ျဖစ္ပါမည္။
၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုေပၚအေျခခံတည္ေဆာက္ထားေသာလႊတ္ေတာ္မွာမူ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို စစ္မွန္ေသာ လမ္းေၾကာင္း
သို႔ ဦးတည္ေျပာင္းလဲနိုင္စြမ္း ရာနုန္းျပည့္ကင္းမဲ့လွ်က္ရွိသည္။ ၁၉၇၅ခုနွစ္ နိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး ဥပေဒအပါအ၀င္
စစ္အာဏာရွင္အစိုးရအဆက္ဆက္ ျပဌာန္းခဲ့သည့္ မည္သည့္ မတရားဖိနွိပ္သည့္ ဥပေဒတခုတေလကိုမွ် မရုပ္
သိမ္းနိုင္။ ဒီမိုကေရစီ၏ အသက္ေသြးေၾကာ ျဖစ္ေသာ အေျခခံလြတ္လပ္မႈအခြင့္အေရးသံုးရပ္ (လြတ္လပ္စြာထုတ္
ေဖၚခြင့္၊ စည္းရံုးခြင့္ စုေ၀းခြင့္၊ အသင္းအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းခြင့္) တို႔ကိုအာမ,ခံေပးနိုင္သည့္ဥပေဒမ်ားအား မျပဌာန္း နိုင္ရံု
သာမက ၁၉၂၆ခုနွစ္ အလုပ္သမားသမဂၢ ဥပေဒကဲ့သို႔ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္က က်န္ရစ္ခဲ့သည့္ ဥပေဒအေမြ
ေကာင္းမ်ားကို ဖ်က္ပစ္ခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရးရစေခတ္က စည္းရံုးခြင့္၊ စုေ၀းခြင့္မ်ားအား ေအာင္ျမင္စြာက်င့္သံုး
ခြင့္ရခဲ့သည့္ ရဲဥပေဒမ်ားအားေခ်ာင္ထိုးထားျပီး မတရားဖိနွိပ္သည့္ ၂၀၁၁ခုနွစ္ ျငိမ္းခ်မ္းစြာစုေ၀းခြင့္နွင့္ စီတန္း
လွည့္လည္ခြင့္ ဥပေဒကို ျပဌာန္းခဲ့သည္။ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစရန္ တရား၀င္ သ
တင္းဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ိဳးကို ျပဌာန္းေပးရန္ မည္သည့္လႊတ္ေတာ္အမတ္ကမွ် မျမြက္ဟၾကရံုသာမက ၿဗိတိသွ်ကို
လိုနီေခတ္က က်န္ခဲ့သည့္ ဥပေဒအေမြဆိုးျဖစ္ေသာ ၁၉၂၃ခုနွစ္ တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ ဥပေဒကို ပယ္ဖ်က္ရုပ္
သိမ္းရန္ သို႔မဟုတ္ အစားထိုးရန္ မည္သူကမွ် အဆိုတင္သြင္းျခင္းမရွိ။
ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ရန္ လူထုထံမွ အၾကံေပးစာမ်ား ရရွိသည္
ဟု ဆိုေသာ္လည္း ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုသည္ ဖက္ဒရယ္အေျခခံလမ္းေၾကာင္းနွင့္ ကင္းလြတ္လွ်က္ရွိေၾကာင္း မည္
သည့္လႊတ္ေတာ္အမတ္မွ် မေဆြးေႏြးရဲၾက။ ၂၀၁၂ခုနွစ္ နို၀ဘၤာလ (၂)ရက္ေန႔တြင္ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒေရးဆြဲရန္
ဦးတီခြန္ျမတ္နွင့္ ေဒၚနန္း၀ါနုတို႔အား တာ၀န္ေပးေၾကာင္း မိန္႔မိန္႔ႀကီး ေၾကျငာခဲ့သည့္ လႊတ္ေတာ္ဥကၠဌ ဦးေရႊမန္း သည္ မသိျခင္ေယာင္ေဆာင္လွ်က္ရွိသည္။ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒသည္ ဘယ္ေရာက္ေနသည္မသိ။ ဥပေဒအထက္မွာ
လႊတ္ေတာ္ရွိတယ္ ဟူ၍ ကလိရံုမွ်ကလိခဲ့သည့္ ေဒါက္တာဆိတ္ဖြားဆိုသူအား ရွဴးရွဴးရွားရွားလုပ္ကာ ခုတ္မယ္၊
ထစ္မယ္၊ ပါးပါးလွီးမယ္ ၾကိမ္း၀ါးခဲ့ၾကေသာ လႊတ္ေတာ္သည္ ယခုေတာ့ သူတို႔နွင့္ မဆိုင္သေယာင္ျပဳေနသည္။
“ဘယ္နိုင္ငံေရးပါတီကိုမွ် ဂရုမစိုက္၊ အစိုးရကို အတိုက္အခံလုပ္တဲ့ နိုင္ငံေရးသမားေတြကို ေထာင္ခ် ပစ္မယ္။”
ဟူ၍ အသားလြတ္ ၾကိမ္းေမာင္းျခိမ္းေျခာက္ေနေသာ နယ္လွည့္ပါးရိုက္၀န္ၾကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္းအုန္းျမင့္ အား
အေရးယူရန္ ေ၀းစြ။ လႊတ္ေတာ္က မသိေယာင္ျပဳလွ်က္ရွိသည္။ အနည္းအပါးေ၀ဘန္ေျပာဆိုမည္လားဟူေသာ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကေလးျဖင့္ ဒီဗြီဘီ သတင္းေထာက္က အင္တာ
ဗ်ဴးေသာအခါ လႊတ္ေတာ္အမတ္တဦးက “ပန္းနဲ႔ေပါက္သေလာက္ဘဲ သေဘာထားပါတယ္။” ဟူ၍ မခို႔တ႐ို႕အ
ၿပံဳးျဖင့္ ျပန္ၾကားခဲ့သည္။
လႊတ္ေတာ္အမတ္ဟူသည္ ပုဂၢိဳလ္တဦးအေနျဖင့္ မိမိ၏ခံစားခ်က္ကို ေရွ႕တန္းတင္ေျပာရန္မဟုတ္။ လူ႔အဖြဲ႔အ
စည္း ေလွ်ာက္သင့္သည့္လမ္းေၾကာင္းကို ဦးတည္၊ လူထု၏နစ္နာမႈကို ကိုယ္စားျပဳဖြင့္ခ်ကာ၊ တရားမႈအတြက္
တိုက္ပြဲ၀င္ရန္ တာ၀န္ရွိသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေဟာင္းအုန္းျမင့္သည္ ဒီမိုကေရစီကို အတိအလင္းေစာ္ကားေနျခင္းျဖစ္
သည္။ ယင္းမွာ လူထုကို ေစာ္ကားျခင္းျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို တလြဲအသံုးခ်ေနျခင္းလည္း ျဖစ္
သည္။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပံုေအာက္တြင္ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚခြင့္ဆိုသည္မွာ အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားထံတြင္သာ ရွိ
ေၾကာင္း သက္ေသျပေနျခင္းျဖစ္သည္။ ဤသည္ကို မေဖၚထုတ္ဘဲ “ပန္းနဲ႔ေပါက္သလာက္ဘဲ သေဘာထားပါ တယ္။” ဟူ၍ ေခါင္းစင္းခံေပးေနေသာ လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားသည္ စနစ္ေဟာင္းကို ေျပာင္းနိုင္ဘြယ္မရွိပါ။
လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစမည့္ ဥပေဒသစ္မ်ား ျပဌာန္းေပးရန္ ေ၀း၍ မတရားဥပေဒျဖင့္ အေရးယူခံေနရေသာ ယူနီတီ ဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္မ်ားမႈခင္းကိုလည္း လႊတ္ေတာ္အတြင္း မည္သည့္ ေဆြးေႏြးမႈမွ်မျပဳ။ ၂၀၀၈ ဖြဲ ့စည္းပံုေအာက္တြင္ ဦးေရႊမန္းေခါင္းေဆာင္လွ်က္ရွိေသာ လႊတ္ေတာ္သည္
မည္သို႔လွ်င္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို ေျပာင္းလဲနိုင္မည္နည္း။
၁၉၉၈ခုနွစ္တြင္ အင္ဒိုနီးရွားနုိင္ငံ ဒီမိုကေရစီ သို႔ေျပာင္းသြားျခင္းမွာ လႊတ္ေတာ္က ဦးေဆာင္စတင္ခဲ့ျခင္း မဟုတ္
ပါ။ အစိုးရ၏ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈမ်ားကို လူထုအသင္းအဖြဲ႔မ်ားက ေဖၚထုတ္ရာတြင္ သတင္းမီဒီယာမ်ားက
တက္တက္ၾကြၾကြပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ အမွန္တရားကို ေဖၚထုတ္ၾကသည္။ ဥပေဒေရးရာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား
က ပံ့ပိုးေပးၾကသည္။ ယင္း၏အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား၊ အေျခခံလူထုမ်ား၊ နိဳင္ငံေရး အင္အားစုမ်ား
ပါ၀င္သည့္ လူထုလႈပ္ရွားမႈၾကီး ေပၚေပါက္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဆယ္ဂဏန္းတခ့်ိဳမွ် အေရအတြက္ရွိသည့္ စစ္
ဗိုလ္မ်ား အင္ဒိုနီးရွားလႊတ္ေတာ္မွ ထြက္ေတာ္မူ နန္းကခြါခဲ့ရသည္။ လတ္တေလာ ျမန္မာနိုင္ငံ အေျခအေနတြင္
သတင္းမီဒီယာမ်ားသည္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ အေပၚ အေျခခံသည့္ သတင္းပညာကို ယခုထက္ပို၍ အသံုးျပဳလာၾက
မည္ဆိုလွ်င္ ယင္းသို႔ေမွ်ာ္လင့္ဘြယ္ရွိလာနိုင္သည္။
ယခုအျငင္းပြားသည့္ လက္နက္စက္ရံုမွာ လက္ရွိသမတ ဦးသိန္းစိန္ က နအဖစစ္အစိုးရ၏ ၀န္ၾကီး ခ်ဳပ္အေနျဖင့္ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့စဥ္က တည္ေဆာက္ထားခဲ့သည့္ စက္ရံုျဖစ္သည္။ ယူနီေဖါင္း ခြ်တ္၊ အရပ္၀တ္ ေျပာင္းကာ သမတ တာ၀န္စတင္ယူခဲ့စဥ္က ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိမႈ [22] နွင့္ တာ၀န္ခံမႈ [23] ဟူ ေသာ စကားလံုးမ်ားကို ရႊန္းရႊန္းေ၀ေအာင္ သံုးခဲ့သူျဖစ္၏။ သို ့ျဖစ္ပါလွ်က္ ၄င္းသည္ လူ ့အဖြဲ ့အစည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ရွိေစရန္ ပံ့ပိုးကူညီ ေနေသာ ယူနီတီ ဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္မ်ားကို အဘယ္ေၾကာင့္ အေရးယူေနသနည္း။ အေျပာတျခား၊ အလုပ္ တလြဲျဖစ္သည္။ အရပ္၀တ္ေျပာင္းထားျခင္းမွာ ၀ိုင္အရက္ေဟာင္းကို ပုလင္းသစ္ထဲ သို ့ထည့္ထားျခင္းသာျဖစ္ေၾကာင္း ပို၍ထင္ရွားလာသည္။ ယင္းသို ့မဟုတ္ဟု ဆိုပါက ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္မ်ားအား ဖမ္းဆီး အေရးယူထား ရာမွ ခ်က္ျခင္းလႊတ္ေပးျပီး အျငင္းပြားလက္နက္စက္ရံုမွာ ဓါတုလက္နက္ စက္ရံုမဟုတ္၊ ရိုးရိုး စက္ရံုသာျဖစ္ေၾကာင္း၊ မယံုလွ်င္ နုိင္ငံတကာမွ အခ်ိန္မေရြးလာေရာက္ စစ္ေဆးနိုင္ေၾကာင္း ထုတ္ျပန္ လိုက္ရံုမွ် နွင့္ ဤျပသနာျပီးဆံုး သြားပါမည္။
ျမန္မာနိုင္ငံသည္ အေမွာင္ဖံုးေနသည့္ စစ္အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ဆယ္စုနွစ္ငါးစုေက်ာ္ ျဖတ္သန္းခဲ့ရေသာ နိုင္ငံျဖစ္
သည္။ အလင္းေခတ္ကိုေရာက္ရန္ သတင္းေထာက္မ်ားအပါအ၀င္ အေျခခံလူထုမ်ားသည္ နည္းေပါင္းစံုနွင့္ ဆက္
လက္ၾကိဳးပမ္းေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ အလင္းေခတ္ကို မေရာက္ေသးသည္မွာ အတိအက်ျဖစ္သည္။ ဒီမိုကေရစီေရး
အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ ဟူသည္မွာ အမည္ခံမွ်သာ ျဖစ္ေနျပီး ယင္းေအာက္တြင္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ၾကီးထြားေအာင္
သာ ေဖၚေဆာင္ျခင္း ခံေနရသည္။ သာဓက ျဖစ္ရပ္အေတာ္မ်ားမ်ားကို ေထာက္ျပလွ်က္ “သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ လြတ္လပ္ခြင့္ရလာတယ္ဆိုတာ အာဏာပိုင္ေတြ ၾကိဳက္တာေတြ ေရးေနၾကလို႔ပါဗ်ာ။” ဟူ၍ လက္ရွိ ျပည္တြင္းသ
တင္းေထာက္ တဦးက ေျပာဘူးသည္။
မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ၊ ေရးခြင့္ရ ေျပာခြင့္ရသမွ်ေလးကို အသံုးခ်လွ်က္ ရိုးရိုးသတင္းမ်ားကို လိုက္လံစုေဆာင္းေဖၚျပေန
ရာမွ တဆင့္ျမွင့္ျပီး စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္သတင္းပညာကို အသံုးခ်ကာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိသည့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းျဖစ္လာနိုင္ေရးအတြက္ ပိုင္းျခားေ၀ဘန္သံုးသပ္ခ်က္မ်ားတိတိပ,ပ,လုပ္လာသည့္ သတင္း သမား
မ်ားအား ေလးစားရပါမည္။
ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိမႈကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသည့္ နိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းၾကီးက ေဖၚျပသည့္ ၂၀၁၃ ခုနွစ္အ
တြက္ လာဘ္စားမႈ အကင္းစင္ဆံုးနိုင္ငံမ်ားစာရင္းတြင္ ဒိန္းမတ္နိုင္ငံနွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ ပထမေနရာရသည္မွာ နယူးဇီ
လန္နိုင္ငံျဖစ္သည္။ ယင္းနိုင္ငံတြင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္သတင္းပညာ အားေကာင္းသည္။
စ္ကီ ေဟဂါ [24] ကဲ့သို႔သတင္းေထာက္မ်ားနံမည္ၾကီးသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံကဲ့သို႔ပင္ နယူးဇီလန္နိုင္ငံတြင္ (၁၉၅၁ ခုနွစ္) တရား၀င္လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ဥပေဒမ်ိဳးရွိေသာ္လည္း ၁၉၈၂ခုနွစ္၌ တရား၀င္သတင္းဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဌာန္းျပီး
ေနာက္တြင္ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ အဆမ်ားစြာ ပိုရလာခဲ့သည္။
ျမန္မာနိုင္ငံကဲ့သို႔ အာဏာပိုင္မ်ားလာဘ္စားရာတြင္ ထိပ္ဆံုးတန္းေနရာတြင္ပင္ ရွိေနေသးသည့္တိုင္းျပည္၌ စံုစမ္း
စစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္သတင္းပညာ[25] ဖြံ႔ၿဖိဳးလာမွသာ ဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ အေထာက္အပံ့ျဖစ္
ေစျပီး စစ္အာဏာရွင္စနစ္ သက္ဆိုးရွည္ေအာင္ စီမံလုပ္ေဆာင္ေနမႈမ်ား၊ အာဏာအလြဲသံုးစားမႈမ်ား၊ လာဘ္စားမႈ
မ်ား တေျဖးေျဖးေလ်ာ့ပါးသြားေစကာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိသည့္ အလင္းေခတ္သို႔ တည္နုိင္ပါမည္။
ယင္းအတြက္ မည္သည့္ျပစ္မႈမွ် က်ဴးလြန္ျခင္းမရွိေသာယူနီတီဂ်ာနယ္မွ ဖမ္းဆီးအေရးယူခံ သတင္းသမားမ်ား
အားလံုးအား ခြ်င္းခ်က္မရွိ ျပန္လႊတ္ေပးရန္ အာဏာပိုင္မ်ားအား ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ယက္က ေတာင္း
ဆိုလိုက္သည္။ ၎တို႔လြတ္ေျမာက္လာေရးအတြက္ ေအာက္ပါအင္အားစုမ်ားအေနျဖင့္ တခဲနက္ စုေပါင္းလႈပ္ရွား
ၾကရန္လည္း အေလးအနက္ ေမတၱာရပ္ခံပါသည္။
(၁) တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ ့အစည္းမ်ား။
စစ္အစိုးရမ်ားသည္ ဓါတုလက္နက္ ထုတ္လုပ္သံုးစြဲခဲ့သည့္ သာဓကမ်ားအား ကရင္ျပည္နယ္ နွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္
တိုက္ပြဲမ်ားအတြင္း တစံုတရာ ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ရသည္။ စစ္အစိုးရအဆက္ဆက္သည္ မည္သည့္ နုိင္ငံျခား တိုင္းျပည္နွင့္
မွ် စစ္ခင္းခဲ့ျခင္းမရွိ။ စစ္ခင္းနုိင္ဘြယ္အေျခအေနလည္း မရွိ။ ဓါတုလက္နက္ထုတ္လုပ္သည့္ သတင္းမွန္လွ်င္ ယင္း
လက္နက္မ်ားမွာ တိုင္းရင္းသား ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားကို ေခ်မႈန္းရန္မွတပါး အျခားမရွိ။ ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ
သတင္းထြက္ေပၚလာျခင္းျဖင့္ ယင္းလုပ္ငန္းစဉ္စီမံခ်က္ကို တစံုတရာ အဟန္႔အတားျဖစ္ေစႏိုင္သည္။
(၂) ဒီမိုကေရစီ အင္အားစုမ်ား။
လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖၚခြင့္သည္ ဒီမိုကေရစီ၏ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္သည္။ နိုင္ငံတကာ ဥပေဒ၏ စိုးမိုးမႈေအာက္
တြင္ ဓါတုလက္နက္ကင္းစင္ေသာနိုင္ငံအေနျဖင့္ ရပ္တည္နိုင္ရန္ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚခြင့္ကို သံုးစြဲကာ အမွန္တ
ရားကို ေဖၚထုတ္ရန္ ၾကိဳးစားေသာ ယူနီတီဂ်ာနယ္မွ သတင္းေထာက္မ်ား ခြ်င္းခ်က္မရွိ လြတ္ေျမာက္လာေရး အ
တြက္ ၾကိဳးပမ္းေပးသင့္ပါသည္။
(၃) ဥပေဒပညာရွင္မ်ား နွင့္ လူထုအသင္းအဖြဲ ့မ်ား။
ဤမႈခင္းမ်ိဳးအား လူ႔အလႊာအလုိက္ အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစနိုင္သည့္ မႈခင္း[26] ဟူ၍ နိုင္ငံတကာတြင္ သတ္မွတ္
ၾကပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ဤကဲ့သို႔အခ်က္အျခာက်သည့္ မႈခင္းျဖစ္ရပ္တခုအား ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုင္တြယ္
ေဆာင္ရြက္ေပးနိုင္လွ်င္ ယင္းနွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အလႊာတခုလံုးအတြက္ သက္သာခြင့္ရေစမည္ ျဖစ္သည့္အျပင္ မိ
မိတို႔ေနာက္တြင္ လိုက္ပါေဆာင္ရြက္ေပးမည့္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား၊ ဥပေဒေရးရာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ လူထု အသင္းအ
ဖြဲ႔မ်ား ရွိပါကလား ဟူ၍ စိတ္အားတက္ၾကြလာေစျခင္းျဖင့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအေျပာင္းအလဲအတြက္ ထိေရာက္သည့္
အား ျဖစ္ေစပါမည္။ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈအေပၚ အေျခခံသည့္သတင္းပညာကို က်င့္သံုးေသာ သတင္းမီဒီယာေလာက
အားေကာင္းလာေစသင့္သည္။
ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္
ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၄) ရက္ ၂၀၁၄ ခုနွစ္
အေသးစိပ္သိလိုပါလွ်င္
ဦးေအာင္ထူး (ေရွ႕ေန)
ဥပေဒအေထာက္အကူျပဳကြန္ရက္ တည္ေထာင္သူ
ဆက္သြယ္ရန္ ဖံုး၊ (၄၆) (၀) ၇၆ ၁၁၅၆ ၂၁၅
[1] ဖမ္းဆီးခံမိသားစုမ်ား စိုးရိမ္ပူပန္ေနၾကသည့္ သတင္းကို ေအာက္ပါ လင့္ခ္ တြင္ ၾကည့္ရွဳနိုင္ပါသည္။ ယူနီတီ ဂ်ာနယ္ မွ သတင္းေထာက္မ်ားသည္ ေထာင္ဒဏ္ ၁၄ နွစ္ျပစ္ဒဏ္က်ခံရမည့္ အႏၱရာယ္နွင့္ ရင္ဆုိင္ေနရသည္။ http://www.youtube.com/watch?v=RBs7B3Ihi14&feature=youtu.be
[2] Limitation is limited.
[3] Transparency International
[4] ဆြီဒင္နိုင္ငံ ဥပေဒ၊ Chapter 7. On Offenses against the Freedom of the Press
[5] Secret information
[6] Espionage or spy
[7] Bo-Göran Bodin and Daniel Öhman, along with their supervisor Rolf Stengård,
[8] Defence policy
[9] Investigative Journalism:
[10] http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=2054&artikel=5501158
[11] The Burma Official Secrets Act 1923
[12] Spying
[13] http://www.indiatogether.org/2005/jul/rvw-gilani.htm
[14] "The OSA was enacted by the British in 1923," points out Gilani. "It's an archaic Act, with no clear definition of what a 'secret' is. In Britain, it was repealed in 1989, and they now have an entirely different law. It should be scrapped in India."
See more at: http://www.indiatogether.org/2005/jul/rvw-gilani.htm#sthash.xzcQ7Tvl.dpuf
[15] The Public Interest Disclosure Act 1998: www.parliament.uk/briefing-papers/sn00248.pdf
[16] As from 25 June 2013 any disclosure made by a worker will only count as a “qualifying disclosure” if the worker reasonably believes that the disclosure is both “made in the public interest” and fits into of the categories set out in the legislation (eg a criminal offence, a breach of a legal obligation, a miscarriage of justice etc).
[17] http://www.statewatch.org/news/2011/sep/uk-offical-secrets-act-1989.pdf
[18] http://www.cfoi.org.uk/pdf/foia2000.pdf
[19] The Right to Know
[20] The Convention on the Prohibition of the Development, Production, Stockpiling and Use of Chemical Weapons and on Their Destruction
[21] Citizen journalists
[22] Transparency
[23] Accountability
[24] Nicky Hager – investigative journalist
[25] Dutch-Flemish association for Investigative Journalism, VVOJ: • Uncover scandals. Aimed at detecting violations of laws, rules or norms of decency, by organisations or individuals. • Review of policies or functioning of government, businesses and other organisations. • Draw attention to social, economic, political and cultural trends. Aimed at detecting changes in society. http://www.journalismfund.eu/what-investigative-journalism
[26] Class Action